Mai Kiên dịch phỏng theo tài liệu của Rick Laird
Guitar Bass xuất hiện đầu tiên trên sân khấu âm nhạc vào đầu những năm 50. Model phổ thông nhất vào thời điểm đó là Fender Bass, được ông Leo Fender sáng tạo ra. Khi nhạc rock bắt đầu phát triển, guitar bass dần dần thay thế cho người đi trước nó – đàn Acoustic Bass (còn gọi là Double Bass hay Contrebass). Điều này phụ thuộc rất nhiều vào âm lượng và những phiền phức về dùng Ampli cho đàn gỗ. Vào cuối những năm 50, bass đã trở thành một phần thống nhất của bất cứ nhóm nhạc Pop hay Rock có trình độ cao nào và âm thanh của nó xuất hiện ở hầu hết các đĩa nhạc hiện nay.
Tuy nhiên gần đây nó mới được dùng trong nhạc Jazz. Từ giữa những năm 60 rất nhiều người chơi Acoustic Bass bắt đầu chơI cả Guitar Bass khi nhu cầu về âm nhạc thay đổi. Một vài Acoustic Bass bị lãng quên hoàn toàn.
Có thể rất nhiều quan điểm khác nhau về việc dùng Guitar Bass trong nhạc Jazz, kể cả chuyên nghiệp và không chuyên. Một quan đIểm thường thấy nhất (tôI cũng đồng ý với quan đIểm này) là không gì có thể thay thế cho tính chất, kết cấu và vẻ đẹp của Acoustic Bass. Trong tay của người chơI đIêu luyện nó là một âm thanh tráng lệ để ta chiêm ngưỡng. So sánh tính chất của hai loại nhạc cụ là vô nghĩa. ĐIều này hơi giống khi ta so sánh một con ngựa và một con lừa: chúng là những động vật khác nhau, dù chúng có hình dạng và chức năng giống nhau. Vị trí của Guitar Bass trong nhạc Jazz là gì? Với sự xuất hiện của những người chơi bass như Jaco Pastorius với ban nhạc Weather Report và Stanley Clarke với Return to Forever và những linh hồn phiên lưu khác đã khẳng định rõ ràng rằng khả năng chơi vượt ra khỏi lối chơi đơn đIệu nhắc đi nhắc lại âm 1 và âm 5 – đã trở thành hội chứng thông thường của nhạc cụ này. Khi càng có nhiều người chơi Bass trẻ nổi lên từ những nhóm Pop, Rock háo hức mở rộng chân trời âm nhạc thì vấn đề duy nhất chỉ còn là thời gian để đến khi sẽ có rất nhiều người chơI tốt có những đóng góp có ý nghĩa với phạm vi rộng mở của nhạc Jazz đương đại.
Vì khái niệm về Jazz Bass được mở ra từ người chơI Bass Acoustic, nhưng dường như thật điên rồ đối với người học sinh mới học đã bỏ qua công việc của những nghệ sỹ chân chính, những người đã đi trước mở đường. Tôi có đưa ra một danh sách những người đã và đang có những ảnh hưởng lớn đến sự phát triển và sáng tạo phong cách Bass. Tôi tha thiết đề nghị học sinh tìm những đĩa ghi của những nghệ sỹ đó, chúng còn tốt hớn bất cứ một cuốn sách nào.
Cuối cùng, để nhắc lại những điều tôi đã nói trên đây, khả năng sáng tạo âm nhạc đầy ý nghĩa ở Guitar Bass là rộng mở. Hoàn toàn không có một giới hạn nào mà do chính bạn sáng tạo ra. Với lòng tin, sự kiên định và công việc, bạn sẽ đạt được mục đích. Đó là một trò chơi vĩ đại, hãy tận hưởng nó.
Mua một cây đàn Bass như thế nào?
Đàn Fender bass được coi là thông thường nhất trong các loại guitar bass. Tuy nhiên, bây giờ có rất nhiều loại khác nhau mà khó có thể liệt kê tất cả. Về cơ bản, sự lựa chọn nhạc cụ của bạn là một vấn đề về cảm nhận cá nhân và túi tiền. Giá cả biến đổi rất lớn. Những loại đàn Fender thời kỳ đầu (pre-CBS) có thể có giá gấp ba hay bốn lần đàn mới. Nói chung, đàn đắt nhất là những loại thiết kế riêng cho khách hàng chẳng hạn như: Alembic, Carl Thompson….
Tuy nhiên, không nhất thiết phải chi một khoản tiền lớn cho một nhạc cụ mà có âm thanh tốt. Một đàn bass giá 2.500$ trong tay một người chơi xoàng sẽ không tốt hơn một cây đàn 200$ của một người chơi bass truyền cảm.
Chất lượng cần thiết khi mua một nhạc cụ như sau:
Chất lượng âm thanh:
Lắng nghe sự cân bằng của các nốt nhạc khi lên và xuống trên cần đàn ở mỗi dây.
Chú ý các kiểu pickup (Mô bin)
Kiểm tra tầm cữ tốt của phần treble cũng như phần bass
Phải có một sự rõ ràng toàn bộ của âm thanh, không bị méo tiếng.
Cần đàn và thân đàn:
Kiểm tra độ thẳng của cần đàn và chú ý kiểu que ở trong lõi điều chỉnh cần đàn.
Chú ý độ dầy của cần đàn: Liệu nó có vừa với cỡ tay của bạn không?
Tìm hiểu kiểu gỗ gì được dùng làm cần và thân đàn. Nói chung, gỗ hồng mộc (rosewood) hay các loại gỗ cứng đều thích hợp vì sự dày đặc của nó cho ta chất lượng âm thanh tốt hơn.
Thử đàn:
Nó có cảm giác dễ dàng, cứng nhắc, cao quá hay thấp quá không? PhảI không có tiếng ồn của dây đàn hay tiếng lách cách ở bất cứ phím đàn nào ở cả bốn dây.
Hầu hết các loại đàn bass đều có bộ phận điều chỉnh lên hay xuống dây. Các khoá lên dây có dễ đIều chỉnh không?
Âm thanh chung:
Luôn luôn kiểm tra xem các nốt có vang lên đúng không, đặc biệt là ở đầu cần đàn.
Hầu hết đàn bass đều có cách đIều chỉnh âm thanh của từng dây đàn ở phía ngựa đàn. Kiểm tra sự chính xác và thiết kế của những điều khiển này.
Kiểm tra thiết kế của bộ phận máy chính. Liệu chúng có khoẻ mạnh hay có chiều hướng câm tiếng. Khi một nốt được vang lên, nó phải vang đúng độ cao đó – nếu nó lịm dần hay câm tiếng thì có thể do lỗi của bộ phận máy chính.
Sự chắc chắn tổng thể:
Nhạc cụ có bền không và liệu nó có chịu đựng được trong đIều kiện khắc nghiệt không? Một cây đàn tốt sẽ không gây khó khăn trở ngại nếu cần đàn có chiều hướng cong, vặn, xoắn, nứt hay các biến cố khác.
Đây là những điểm chính khi mua một cây đàn. Thật là thông minh khi thử một và cáI trước khi quyết định. Đừng bị lừa bởi áp lực cao của người bán hàng mà mua phảI một cây đàn mà bạn không vừa lờng. Nếu không chắc chắn, hãy nhờ một người thông thạo. “Tiếng đàn” riêng là một tài sản lớn nhất, và một nhạc cụ tốt có thể cho bạn hứng thú trong nhiều năm.
Có phím hay không phím
Hầu hết các nghệ sỹ bass dùng nhạc cụ có phím. Tuy nhiên, bass không phím đang trở thành phổ biến và có phạm vi diễn đạt rộng lớn hơn bass có phím. Chất lượng âm thanh tổng thể cũng khác nhau, và đàn không phím có độ vang tốt hơn. Đàn không phím cho phép một mức độ chơi với ngữ âm sáng tạo nhất định và cho người nghệ sỹ chơi với nhiều kỹ thuật khác nhau như rung (vibrato), trượt lên hay xuống khi bấm một nốt. Vì những lý do này, đàn bass không phím khó chơi hơn và những nhạc sỹ thu thanh hầu hết dùng đàn có phím để đạt độ chính xác trong phòng thu. Có thể khó hơn khi chơI phần bass ở đàn không phím – người ta phải tập trung vào phần đó và giữ cho âm thanh của mỗi nốt được chính xác. Về phần cá nhân, ttoi dùng đàn bass có phím để thu thanh và đàn không phím (Fender Jazz Bass) cho các tình huống phiên lưu hơn khi cảm thấy thích hợp.
Dây đàn
Có hàng tá loại dây đàn trên thi trường. Một vài loại rất tốt nhưng lại có loại rất kém. Về cơ bản, có 4 loại: Flat wound (loại dây có vỏ bọc ngoài dẹt), Round wound (loại dây có vỏ bọc ngoài tròn), half round (kết hợp hai loại trên) và dây ni lon. Những loại này đều có các loại nặng, vừa và nhẹ. Phần lớn các nghệ sỹ bass trong phòng thu dùng dây flat wound cũng như round wound tạo ra một lượng “ồn của ngón tay” nào đó mà không vừa lòng với những kỹ sư thu thanh. Mặc dù vậy, dây round wound vang lên rất tốt và rất nhiều người chơi đàn hầu hết ở các câu lạc bộ hay các buổi biểu diễn trực tiếp (live) dùng chúng để làm cho tiếng đàn sáng sủa hơn.
Sự lựa chọn cỡ dây hay sự dày mỏng là vấn đề sở thích cá nhân. Trong khi loại dây có kích cỡ lớn (heavy gauge strings) có tiếng vang rất tốt nhưng ở một số đàn khác chúng có thể gây cong cần, làm cho dây xa cần đàn hơn và không chuẩn về cao độ âm thanh. Những loại dây kích cỡ vừa và nhỏ (medium & light gauge strings) dùng tốt với hầu hết các loại đàn bass.
Thật là khôn ngoan khi thử dùng nhiều loại dây đàn cho đến khi chọn được loại dây vừa ý và phù hợp với nhạc cụ của bạn và loại nhạc bạn chơi. Nó sẽ mang lại cho bạn điều kiện tốt nhất có thể được – dây đàn là một phần cốt yếu về chất lượng âm thanh mà bạn chơi.
Amplifiers
Cũng như dây đàn, có hàng tá loại amplifier trên thị trường. Amplifier là một đIểm chính đối với những gì bạn chơi trên một nhạc cụ. Thực tế, nó xác định tiếng nói âm nhạc của bạn. Do vậy, việc lựa chọn một cái phù hợp với phong cách chơi và nhu cầu sử dụng là hết sức quan trọng.
Những điều cần lưu ý khi mua một amplifier như sau:
Chất lượng âm thanh
Âm thanh phải rõ ràng và không bị méo tiếng.
Xem loại đó là bán dẫn hay điện tử.
Lưu ý tầm cữ thay đổi khi bạn chỉnh các nút đIều khiển treble, middle, bass. Liệu tầm cữ của chúng có rộng không?
Kích cỡ thực tế.
Chắc chắn rằng hình thức bề ngoài phải đẹp.
Tự hỏi mình xem liệu trong điều kiện khắc nghiệt nó có tiếp tục làm việc không. Một chiếc amplifier mà hỏng thường xuyên là một trở ngại thực sự đối với bạn và ban nhạc, hơn nữa bạn phải mất tiền để đổi lại hay sửa chữa… Hãy kiểm tra toàn bộ trước khi mua và giữ lấy bảo hành.
Bao đàn
Hầu hết các loại đàn bass đều đi cùng với hộp cứng và với mục đích chung chung , chúng đều đáp ứng tốt nhu cầu. Tuy nhiên, có loại bao đàn mềm vừa với kích cỡ đàn gọi là “gig bags” đỡ cồng kềnh hơn khi dùng quanh thành phố. Nó có thể dùng cho việc đi lại thường xuyên đi trên máy bay và giữ cho đàn khỏi bị thiệt hại.
Với những tình huống đi lại xa, một hộp cứng tốt viền mút sẽ là lựa chọn tốt nhất. Nó sẽ bảo vệ đàn khỏi bị va đập hay rơi vỡ. Tuy có thể đắt hơn nhưng một sự đầu tư tốt sẽ lâu dài hơn. Một hộp cho amplifier cũng tương tự như vậy.
Bảo quản thiết bị
Hãy dành cho đàn một điều kiện tốt nhất để tránh hỏnh hóc khi làm việc. Hãy thường xuyên kiểm tra toàn bộ amplifier.
Dây đàn nên được thay sau khi chúng bị “câm”. Thời gian để thay dây đàn tuỳ thuộc vào mức độ thường xuyên dùng. Giữ cho cần đàn sạch sẽ – điều này giúp bạn chơi dễ dàng hơn.