Nói đến Jaco Pastorius thì giới nhạc công chơi guitar bass trên thế giới không ai không biết. Ông là cây đại thụ của làng nhạc Jazz thế giới và là một nghệ sĩ chơi bass vĩ đại nhất. Với một sự trân trọng, tôi xin giới thiệu bài tôi đã dịch với mong muốn hiểu biết thêm về con người tài hoa được mệnh danh là vua bass.
Jaco Pastorius, người đã tạo một cuộc cách mạng về định nghĩa người chơi bass và cách chơi bass như thế nào. Đối với nhiều người, ông là tay bass hay nhất và có ảnh hưởng nhất từ trước tới nay. Điều ngạc nhiên là một bậc thầy về bass nhưng ông lại không bắt đầu cuộc sống âm nhạc của mình trên nhạc cụ này, mà khởi đầu ông là một tay trống.
Giống như người cha mình, ông Jack Pastorius, là một người chơi trống và hát trong một dàn nhạc big band. Jaco là anh cả trong trong số ba đứa con của Jack và vợ, bà Stephanie. Ông sinh ngày 1 tháng mười hai năm 1951 tại Norristown, Pennsylvania, gần Philadelphia. Gia đình đã đặt tên là John Francis Anthony Pastorius III. Tên gọi thân mật là “Jocko” và sau này, đến đầu những năm 1970, khi một người bạn nhạc sĩ người gốc Pháp và người hàng xóm, Alex Darqui, đã gọi nhầm thành Jaco. Nhưng Jaco lại thích cách đánh vần này và ông đã dùng tên này từ đó về sau.
Khi Jaco gần 8 tuổi, gia đình ông chuyển đến Oakland Park, Florida, gần Fort Lauderdale. Jaco là một đứa trẻ dễ thương, rất thích chơi trò chơi, kể cả bóng đá. Là con trai của một nhạc sĩ, Jaco cũng thích nhạc và mua một bộ trống nhỏ bằng số tiền kiếm được bằng cách bán báo. Hai sở thích của anh ấy đã bị ngắt quãng vào năm 1964 bởi một chấn thương nặng ở cổ tay trong thời gian luyện tập bóng đá ở câu lạc bộ tuổi trẻ. Chấn thương này làm cho Jaco phải phẫu thuật chỉnh hình. Sau đó Jaco tiếp tục chơi trống nhưng chấn thương cũng đã làm ảnh hưởng nhiều đến việc chơi trống.
Jaco trở thành một Bassist
Tuy chấn thương như vậy nhưng Jaco vẫn tiếp tục chơi trống và năm 1966, khi còn học trung học, anh đã tham gia ban nhạc soul Las Olas Brass. Rồi một tay trống dày dạn kinh nghiệm mới gia nhập ban nhạc, đồng thời tay bass của ban nhạc cũng quyết định ra đi. Và mặc dù anh không phải là tay bass, nhưng Jaco đã lấp vào chỗ trống ấy. Jaco sử dụng số tiền anh kiếm được từ việc bán báo để lại mua một nhạc cụ khác. Lần này, anh đã mua một chiếc Fender Jazz Bass mới.
Chính trong thời điểm này, tài năng về tương lai của Jaco bắt đầu lóe sáng. Ông không biết đọc nhạc, nhưng năm 1968 ông đã mượn máy thu âm dang băng từ của một người bạn tên là Bob Bobbing và thu âm phiên bản “The Chicken” của Pee-Wee Ellis. Jaco đã chơi tất cả các nhạc cụ trong bản thu âm, và ông đã gửi cho bà góa phụ của John Coltrane, tên là Alice cũng là một nhạc sĩ thành đạt. Bà đã trả ơn bằng cách trả lời bằng một bức thư khích lệ. Trong những năm sau đó, “The Chicken” đã trở thành một trong những bản nhạc luôn gắn với Jaco. Với sở thích nhạc jazz, Jaco cũng đã có được một cây đàn double bass. Nhưng, nó không dễ dàng để bảo trì và chăm sóc nên cuối cùng ông đã bán nó và đổi một cây guitar bass điện tử. Sau đó, ông trở nên nổi tiếng vì đã luyện được một tiếng đàn có âm thanh như cây double bass nhưng được chơi trên bass điện tử không phím của ông. Trong thời gian này ông cũng đã gặp một cô gái tên là Tracy Lee, một người như định mệnh sinh ra để được làm vợ của ông.
Sau thời gian ở dàn nhạc Las Olas Brass, Jaco tiếp tục chơi trong một tam tấu R&B gọi là Woodchuck. Khả năng chơi bass của ông được thể hiện tốt khi chơi trong tam tấu này. Em trai của ông, tên Rory lúc ấy gần 18 tuổi, nhớ lại một cuộc trao đổi với Jaco, được nêu chi tiết trong cuốn sách của Bill Milkowski “Jaco: Cuộc đời kỳ dị và bi thảm của Jaco Pastorius”. “Anh ấy nhìn tôi trong mắt và nói thực sự nghiêm túc, ’Rory, em à, anh là tay bass tốt nhất trên thế giới’. Tôi nhìn lại anh ta và nói, ‘Em biết.’”
Mặc dù Jaco tự tin như vậy nhưng đôi lúc ông cũng rất khiêm tốn. Trong sự nghiệp sau này của mình, câu nói nổi tiếng của ông là “Tôi đang bắt chước một cách tệ hại lối chơi bass của Jerry Jemmott. . . . “
Trong giai đoạn chơi cùng Woodchuck, Jaco cũng đã trở thành một người chồng và một người cha. Ông và Tracy cưới nhau vào tháng 8 năm 1970, và con gái họ là Mary sinh vào tháng 12 năm đó, tám ngày sau ngày sinh nhật lần thứ 19 của cha cô. Sau đó ông chơi nhạc trên một chiếc du thuyền một thời gian ngắn và cùng với gia đình trẻ của mình đi tới vùng biển Caribbean. Ngay sau đó, một nhóm khác đã mời ông tham gia – nhóm nhạc soul có tên gọi Tommy Strand & Upper Hand. Sự nghiệp của ông đã được cải thiện hơn nữa với nhóm này, nhưng chỉ thực sự bứt phá trong nghề nghiệp khi ông tham gia ban nhạc tiếp theo: Wayne Cochran và C.C. Riders.
Quá trình học nhạc cấp tốc và sự phát triển vượt bậc
Tham gia nhóm R&B trong 5 tháng với ca sĩ nhạc soul da trắng Cochran và khi làm ở trên tàu, Jaco đã tìm ra con đường cho Tracy và con gái của họ, Mary, thỉnh thoảng hay đi theo ông. Cặp vợ chồng không hứng thú với các trò tiêu khiển nào trên du thuyền. Jaco cũng không uống rượu hoặc sử dụng ma túy, mà thay vào đó ông luôn sống với cây bass của mình trong tay. Ông đã học cách đọc nhạc trong suốt thời gian hợp tác với nhóm năm 1972. Thành viên ban nhạc Charlie Brent cũng đã cho Jaco một khóa học có ảnh hưởng lớn trong việc soạn nhạc. Brent nhớ lại chỉ ba ngày sau khi ông và Brent có một cuộc nói chuyện dài về soạn nhạc thì Jaco đã xuất hiện với một bản tổng phổ cho ban nhạc trên tay. Thật là tuyệt vời, Brent nói. “Anh ấy là tài năng tiềm ẩn đang phát triển trước mắt chúng ta.” (Milkowski, trang 45). Thời gian tham gia biểu diễn với Wayne Cochran đã được cường điệu, và được cho là đã truyền cảm hứng cho sự sáng tạo tới John Belushi và Dan Aykroyd, nhóm The Blues Brothers.
Vì ông là người đi lên từ nhạc công chơi bass nên Jaco đã thử nghiệm với nhiều sáng tạo trên những cây đàn bass không phím. Vào đầu những năm 1970, ông đã mua một chiếc Fender Jazz Bass đời 1962, và có thể ông đặt sẵn một chiếc đàn không phím hưng cũng có thể ông đã gỡ những phím đàn đang có để nó trở thành đàn không phím (những hồi tưởng của ông đã thay đổi qua nhiều năm). Jaco đã lấy nhựa và phủ lên những chỗ hở khi tháo phím ra và sau đó phủ tiếp một lớp nhựa epoxy. Cây bass này đã là nhạc cụ không thể thiếu được của ông trong các bản thu thanh, và Jaco gọi nó là Bass of Doom (Cây bass hủy diệt – người dịch) .
Sau thời gian chơi với Cochran, ông trở lại Florida. Ông đã chơi với dàn nhạc Peter Graves Orchestra, kết nối với nghệ sĩ saxophone và trumpet là Ira Sullivan và lần đầu tiên chơi với nghệ sĩ guitar jazz nổi tiếng Pat Metheny. Jaco bắt đầu chơi cùng nhóm nhạc jazz với Sullivan, và nhóm tứ tấu chơi jazz với những ảnh hưởng của funk và R&B – bắt đầu thu hút các bạn yêu nhạc trẻ tuổi. Việc này cũng tạo cho Jaco một lối thoát cho các sáng tác của ông, một bài trong số đó là “Continuum”, xuất hiện trong album solo đầu tiên của ông.
Năm 1973, Jaco và Tracy có thêm một cậu con trai – John Francis Pastorius IV, và vào mùa đông năm đó Jaco đã kết nối với nghệ sĩ piano jazz là Paul Bley. Năm sau đó, Jaco vào phòng thu và thực hiện một chuỗi bài sau này xuất hiện trên album solo của ông.
Jaco, Metheny, Bley và tay trống Bruce Ditmas đã thu một album chung, có tiêu đề là Jaco vào năm 1974. Và trong một chuyến đi đến trường Đại học Âm nhạc Berklee nổi tiếng ở Boston, Jaco đã cho các sinh viên ở đó thấy rằng ông đã tạo được âm thanh mô phỏng của cây double bass trên cây đàn bass điện tử. Jaco thậm chí còn dạy bass như một giảng viên của bộ môn Jazz tại trường Đại học Miami. Trường này sau đó được quản lý bởi Bill Lee, cha của một tay bass nổi tiếng Will Lee, người rất nổi tiếng trong chương trình TV đêm khuya do David Letterman cùng ban nhạc gia đình tổ chức.
Nhưng Jaco không thích việc giảng dạy, và một điều xảy ra đã làm thay đổi cuộc sống của ông. Bobby Colomby, tay trống thủ lĩnh của nhóm Blood, Sweat & Tears, trong một buổi diễn tại Fort Lauderdale đã phát hiện ra Tracy Pastorius trên bãi biển. Ông thấy cô rất dễ thương và họ bắt đầu nói chuyện với nhau. Tracy nói với ông rằng chồng cô “là người chơi bass xuất sắc nhất trên thế giới.” Khi đó Colomby cũng đang tìm kiếm các nghệ sĩ để thu âm cho bộ phận Jazz của hãng đĩa Epic Records. Ông quyết định xem Jaco chơi. Sau khi xem xong, ông nhanh chóng đề nghị Jaco một hợp đồng thu âm. Jaco ký vào tháng 9 năm 1975 và một tháng sau đó, ông ghi âm album có tên Jaco Pastorius.
1976: Một năm khởi đầu cho Jaco
Album này đã thể hiện được sự đa dạng trong các phong cách nhạc khác nhau, từ nhạc jazz Latin tới R&B và Funk. Nhóm nhạc R&B nổi tiếng thời đó là Sam & Dave đã hát tác phẩm “Come On, Come Over”. Herbie Hancock là người chơi trong toàn bộ album. “Portrait of Tracy” là tác phẩm đặc trưng cho lối chơi solo và sử dụng kỹ thuật chơi bồi âm rất tài tình. Khi album đang trên quá trình thu âm, Jaco đã bắt đầu bước chân vào thế giới nhạc rock sau khi gặp Ian Hunter, nhạc sĩ người Anh của ban nhạc Mott the Hoople và đóng góp phần bass cho album solo có tên All-American Alien Boy của Hunter năm 1976, giống như lần phát hành album solo đầu tay của Jaco. Vào thời điểm chuỗi sự kiện Bicentennial của Mỹ thì giới yêu nhạc cũng đã thấy Jaco được giới thiệu trong album của Metheny là Bright Size Life, thu âm vào cuối năm 1975.
Trong những ngày hoạt động rất sôi động của năm 1974 và 1975, Jaco cũng liên lạc với Joe Zawinul, trưởng nhóm nhạc jazz fusion có tên Weather Report. Một lần gặp gỡ với Zawinul sau buổi biểu diễn của nhóm năm 1974, Jaco tự giới thiệu mình bằng cách gọi mình là “tay bass vĩ đại nhất thế giới”. Zawinul đã không đồng ý ngay vào thời điểm đó, nhưng sau khi nhận được bản mix đầu tiên của album solo của Jaco, ông quyết định gọi Jaco đã tham gia vào nhóm khi nhóm đang cần một người chơi bass vào cuối năm 1975. Jaco tham gia ban nhạc này và sau đó đã phát hành đĩa nhạc quan trọng cho năm đầu tiên, năm 1976 – Jaco đã chơi hai bài trong đĩa Black Market của Weather Report: “Cannonball” và một bài của ông sáng tác “Barbary Coast.”
Jaco vẫn ở Weather Report cho đến năm 1981, thể hiện cả sự xuất hiện trong các mối quan hệ về âm nhạc và sự xuất hiện trên sân khấu. Thời gian này ông cũng là người chơi bass nổi tiếng theo các dự án, đặc biệt xuất hiện trong đĩa Hejira của Joni Mitchell (1976) và đĩa Reckless Daughter của Don Juan (1977). Trong tiểu sử của Mark Bego Joni Mitchell, người viết ca từ huyền thoại bình luận về mối liên hệ âm nhạc của cô với Jaco: “Theo cách ấy, tôi cảm thấy như tôi đã mơ ước về Jaco. Ý tôi là, anh ấy chính là cái tôi đang chờ đợi, âm thầm. . . ” (Bego, trang 158).
Weather Report: Bầu trời sáng và Bão sắp xảy ra
Joe Zawinul, Jaco Pastorius và Wayne Shorter
Với ban nhạc Weather Report, Jaco đã mở rộng phạm vi âm nhạc của mình. Ông đã được ghi nhận là một nhà đồng sản xuất trong album 1977 của ban nhạc có tên Heavy Weather, với hai bài nổi tiếng là “Birdland” và “Teen Town” của Jaco. Đĩa nhạc này đã tạo ra một sự bùng nổ lớn và trở thành một kỷ lục vàng trong năm phát hành. Thật không may, thời gian này, Jaco bắt đầu uống rượu và sử dụng cocaine. Năm 1978, Weather Report xuất bản đĩa Mr. Gone và không nhận được những lời nhận xét tốt như đĩa Heavy Weather trước đây. Tuy nhiên, danh tiếng của Jaco với tư cách là một nghệ sĩ bass đã trở thành hiện thực – độc giả của tạp chí Down Beat và các nhà phê bình đã bình chọn ông là nghệ sĩ bass điện tử số 1 của họ vào năm đó.
Cuộc hôn nhân của Jaco và Tracy cũng kết thúc trong giai đoạn này, khi cuộc ly dị của họ kết thúc vào đầu năm 1979. Jaco bắt đầu có hành vi thất thường, được minh chứng bằng một hành động rất thô bạo tại buổi hòa nhạc Havana Jam vào tháng 2 năm 1979 tại Havana (Cuba). Buổi hoà nhạc này Jaco chơi trong một nhóm “Trio of Doom” gồm có tay guitar John McLaughlin, Jaco, và tay trống Tony Williams. Năm đó Weather Report cũng phát hành album diễn trực tiếp có tên 8:30, thể hiện phần biểu diễn tốt của Jaco trong các chương trình hòa nhạc. Năm này cũng là một sự khởi đầu mới cho Jaco. Ông kết hôn với bạn gái Ingrid Horn-Müller vào tháng 7 trước khi đi lưu diễn với Joni Mitchell. Ban nhạc lưu diễn của ông có cả Pat Metheny. Vào một ngày nghỉ khi ở Berlin mùa thu năm đó với ban nhạc Weather Report, ông đã chơi một buổi hòa nhạc solo độc tấu huyền thoại. Jaco lúc đó đã ở đỉnh cao của thế giới bass.
Năm 1980, Weather Report xuất bản đĩa Night Passage, trong đó có bản ballad cổ điển của Jaco, “Three Views of a Secret”. Ông cũng đã kí thỏa thuận với hãng Warner Brothers Records và bắt đầu thu âm đĩa nhạc solo thứ hai vào tháng Tám. Hành vi bất thường của Jaco đã làm hỏng một buổi trình diễn với Weather Report ở Nhật Bản vào năm 1981. Năm đó là năm cuối cùng Jaco ghi âm với Weather Report trong đĩa Weather Report. Đĩa nhạc solo thứ hai của ông, Word of Mouth, cũng xuất hiện trong năm đó. Trong giai đoạn này, bác sĩ tâm lý học là bố của tay trống Peter Erskine trong ban nhạc Weather Report cũng cho biết Jaco có thể mắc chứng trầm cảm.
Vào đầu năm 1982, Jaco đã ra mắt dàn nhạc big band Word of Mouth, và vào ngày 9 tháng 6, cặp sinh đôi của ông và Ingrid là Julius Josef và Felix Xavier đã ra đời. Thật không may, ông và Ingrid bắt đầu xa nhau, và Jaco dành nhiều thời gian sống ở thành phố New York hơn, thay vì ở Florida nơi mà ông đã biết rõ. Lúc này ở New York ông đã thay đổi nhiều. Việc uống rượu và sử dụng ma túy vẫn tiếp tục, không suy giảm. Hành vi trên sân khấu của ông trở nên hoang dã hơn. Trong một tour du lịch ở Nhật Bản, ông đã ném cây bass của mình xuống Vịnh Hiroshima. Mặc dù Jaco cho rằng ông ta vẫn khỏe mạnh, nhưng cuối cùng ông đã phải đến bệnh viện Tâm thần Coral Ridge ở Fort Lauderdale vào tháng 9 để theo dõi một tuần. Ông đã đi lưu diễn không lâu sau khi xuất viện, và hành vi đã chống lại ông trong một buổi hòa nhạc ở Ý và điều này đã làm cho khán giả phản ứng mãnh liệt, và đã có sự nổi loạn vào giữa buổi diễn.
Jaco đã ấp ủ sẽ ra đĩa nhạc “Holiday for Pans” sau đĩa “Word of Mouth” như dự định vào năm 1983. Các bản demo của đĩa nhạc có đặc tính của nhạc steel pan và không có phần bass của Jaco. Hãng đĩa Warner Bros. đã từ chối phát hành bản ghi âm này và bỏ ông khỏi danh sách của công ty. Và thay vì đĩa Holiday for Pans, hãng đã phát hành đĩa nhạc chơi trực tiếp Invitation. Jaco khi đó biểu diễn với ban nhạc của Word of Mouth, đã có một buổi biểu diễn gây rối loạn tại Liên hoan Nhạc Jazz Playboy 1984 tại Hollywood Bowl. Tùy thuộc vào đêm đó, ông ấy có thể trình diễn đầy cảm hứng, hoặc trình diễn lộn xộn khi chơi với ban nhạc big band Word of Mouth hoặc chơi với các nghệ sĩ khác. Sự thay đổi tâm trạng của ông đã được mọi người từng biết ông nhận ra. Vào năm sau, Jaco và Ingrid đã ly dị.
Mất cây đàn “Bass of Doom” và suy giảm tinh thần
Trong giai đoạn hỗn loạn này, cây “Bass of Doom” của Jaco đã bị hỏng nặng. Jaco đã gửi nó cho Kevin Kaufman và người đồng nghiệp luthier Jim Hamilton vào năm 1986 để tân trang lại. Ngay sau khi ông nhận lại cây bass, nó một lần nữa bị đánh cắp tại Greenwich Village. Ông thường bỏ cây bass mà không để ý đến nó khi chơi bóng rổ hoặc ngủ ở công viên New York, vì vậy ông đã để mất nó. Chiếc bass sau này được tìm thấy vào năm 2007. Nó hiện thuộc sở hữu của tay bass trong ban nhạc Metallica là Rob Trujillo. Người con của Jaco là Felix đã có cơ hội chơi nó trong hai bài trong đĩa nhạc A Rise in the Road của nhóm nhạc Yellowjackets. Pastorius nói trong một cuộc phỏng vấn với Wayne Lockwood của tờ nhật báo New York: “Đó là một cuộc đấu tranh để vượt qua, chỉ là cảm xúc và vì những gì liên quan”. Trujillo đã nói với gia đình rằng có thể mua lại cây bass ở mức giá mà anh không tiết lộ. Và khi đó, Trujillo, người cũng sản xuất một bộ phim tài liệu về Jaco, đang giữ cây bass này an toàn, có khoá cẩn thận trong một hầm mỏ ở Bắc California.
Giữa những năm 1980 là giai đoạn khó khăn cho Jaco và những người yêu mến ông. Ông bị đuổi ra khỏi căn hộ tại thành phố New York của ông và đã xô xát liên tục với bạn bè. Sau một chuyến thăm vội vã tới nhà cha ông ở Pennsylvania, Jaco đã nhanh chóng phải vào một bệnh viện tâm thần. Ông đã không thích những ảnh hưởng của lithium trong điều trị ở bệnh viện. Jaco trở về New York và tiếp tục chơi, nhưng với danh tiếng của mình ông chỉ có thể gây cảm hứng ở một vài buổi biểu diễn nhưng tìm một công việc lâu dài và ổn định là rất khó. Bạn bè rất buồn vì sự suy giảm nghiêm trọng của ông. Vào tháng 7 năm 1986, Jaco được đề nghị kiểm tra ở khoa tâm thần của Bệnh viện Bellevue. Chẩn đoán là Jaco ở dạng lưỡng cực (một dạng trầm cảm). Ông ở lại Bellevue trong 8 tuần và được cho về nhà một người bạn nhạc sĩ, và ông này đã đưa Jaco trở lại San Francisco, nơi mà cả hai tiếp tục làm công việc ghi âm.
Vào lúc này, mối quan hệ của Jaco với bạn gái, Teresa, trở nên tồi tệ hơn và Jaco bắt đầu uống nhiều rượu hơn. Teresa trở lại New York sau khi thăm San Francisco và Jaco đã đi theo về New York. Jaco đã chơi nhạc ở New York và lưu diễn tại Châu Âu (với một tay guitarist kiêm bassist).
1987: Năm cuối của Jaco
Jaco bắt đầu năm này bằng cách trở lại Fort Lauderdale cùng với bạn gái Teresa. Mặc dù ông đã cố gắng lấy lại sự ổn định, nhưng con quỷ cũ của bệnh tâm thần vẫn xuất hiện trở lại. Điều này dẫn đến nhiều màn trình diễn kỳ lạ của ông và thậm chí có lần ông còn bị bắt giam. Mọi thứ trở nên bi thảm vào sáng sớm ngày 12 tháng 9 năm 1987, khi Jaco đi đến một quán bar gọi là Midnight Bottle Club, nơi ông ấy bị đuổi việc vì những hành vi của mình. Khi anh cố tình đá vào cánh cửa, quản lý của câu lạc bộ là một võ sĩ karate đai đen đã đánh Jaco nhiều lần. Hộp sọ Jaco đã bị rạn, và ông bị chảy máu nội tạng nghiêm trọng. Vào ngày 19 tháng 9, ông bị xuất huyết não và phải dùng máy hô hấp. Gia đình ông đã quyết định dừng máy hô hấp để giải thoát cho ông vào ngày 21 tháng 9 và ông đã mất sau đó 3 tiếng đồng hồ. Jaco Pastorius lúc đó 35 tuổi. Kẻ tấn công ông đã bị kết giết người nhưng cuối cùng cũng chỉ bị bốn tháng tù giam.
Jaco được chôn tại nghĩa trang Heaven Cemetery ở North Lauderdale và Công viên Jaco Pastorius mở cửa năm 2008 tại Oakland Park. Trong suốt sự nghiệp sáng chói, nhưng quá ngắn ngủi, ông đã để lại một di sản lớn với nhân loại và sau này khi nghe các tác phẩm của Jaco, rất nhiều thế hệ nghệ sĩ bass đã ảnh hưởng và lấy cảm hứng từ đó để chơi nhạc cụ này theo một cách mới.
Dịch: Mai Kiên – Nguồn: http://jacopastorius.com/